เรียนรู้ผ่านเรื่องเล่า (Learn through Stories)

เด็กๆ กับเรื่องเล่า

เด็กทุกคนล้วนมีความใฝ่รู้ และมีความสุขกับการได้ฟัง ได้ชม เพลิดเพลิน เข้ามีส่วนร่วม และเก็บเกี่ยวความรู้และประสบการณ์การเรียนรู้ในกิจกรรมเรื่องเล่าที่หลายหลาก ประเภทของเรื่องเล่าที่เด็กชอบที่จะฟังมีอยู่มากมายเช่น นิทาน ตำนาน ชีวิตสัตว์ประวัติศาสตร์ เรื่องเกี่ยวกับบุคคล เรื่องเกี่ยวกับเหตุการณ์ สถานที่ที่น่าสนใจ เรื่องลี้ลับ ฯลฯ

กิจกรรมเรียนรู้ผ่านเรื่องเล่าจัดประสบการณ์การเรียนรู้ที่สอดคล้องกับลักษณะของนักเรียนดังกล่าวข้างต้น และพัฒนานักเรียนในหลายด้าน:

• เป็นกิจกรรมเรียนรู้ที่ไม่จำกัดขอบเขต จัดให้เหมาะสมสอดคล้องกับระดับของนักเรียนได้ง่าย
• เด็กๆ ได้รับรู้เรื่องราวรอบตัว ทำให้เปิดกว้างต่อการคิดและการเรียนรู้สิ่งใหม่ๆ อย่างเต็มใจ โดยไม่คำนึงว่าเรื่องนั้นจะต้องเกี่ยวข้องกับวิชาที่เรียนในระบบหรือไม่
• ยกระดับโลกทัศน์ให้กับนักเรียนได้อย่างกว้างขวาง
• สร้างให้เด็กเห็นคุณค่าของการเรียนรู้ และทำให้นักเรียนได้ค่อยๆ ซึมซับเจตคติที่ถูกต้องต่อการเรียนรู้ อย่างต่อเนื่อง เพื่อพัฒนาตนเองสู่การเป็นผู้เรียนรู้ตลอดชีวิต
• ขยายขอบเขตการเรียนรู้ในกลุ่มสาระวิชามุมมองที่กว้างขวางและ/หรือลึกซึ้งขึ้น
• เด็กๆ ได้เห็นและเข้าใจถึงวิธีการค้นคว้าข้อมูล เพื่อการนำเสนอ

ธีมและหัวข้อเรื่องเล่า

เราสามารถเลือกสรรหาธีมหรือหัวข้อเรื่องเล่าที่เหมาะสมกับความสนใจของนักเรียนได้มากมาย ต่อไปนี้เป็นบางตัวอย่างของเรื่องเล่าที่โรงเรียนฯ นำมาใช้ในช่วงระยะเวลา 7 ปีที่ผ่านมา

แม้ว่าในห้องเรียน นักเรียนจะได้รับการพัฒนาการคิดอยู่ตลอดเวลา แต่ก็เป็นการดำเนินการที่ผสมผสานไปกับเนื้อหาในกรอบของหลักสูตรโรงเรียนฯ โรงเรียนฯจึงได้พัฒนากิจกรรมเรียนรู้ด้วยการคิดขึ้นโดยใช้เวลาโฮมรูมวันละประมาณ30 นาทีหลังกิจกรรมเรียนรู้ผ่านเรื่องเล่า กิจกรรมดังกล่าวนี้เป็นกิจกรรมปลายเปิดเพื่อพัฒนากระบวนการคิดในด้านต่างๆ ทั้งที่อยู่ในและนอกเหนือหลักสูตร โดยจัดแบ่งหัวข้อตามวันดังนี้

• วันจันทร์ .........เรียนรู้รอบทิศ
• วันอังคาร........ภาษาอังกฤษแสนสุข
• วันพุธ..............สนุกคิดคณิตศาสตร์
• วันพฤหัสบดี .....ฉลาดพหุปัญญา
• วันศุกร์ .............หรรษาภาษาไทย

ในช่วงเวลาดังกล่าวนักเรียนจะได้มี โอกาสทำใบงานที่ท่าทายความคิดในด้านต่างๆ ร่วมกัน ดังตัวอย่างต่อไปนี้

เรียนรู้รอบทิศ
ภาษาอังกฤษแสนสุข
สนุกคิดคณิตศาสตร์
ฉลาดพหุปัญญา
หรรษาภาษาไทย

เรียนรู้ด้วยโครงงาน (Learn Through Projects)

โครงงานเป็นการเรียนรู้ที่สร้างแรงบันดาลใจ ความสำเร็จและพลังให้กับนักเรียน

การเรียนรู้ด้วยโครงงาน สร้างแรงบันดาลใจ ความสำเร็จและพลัง ให้กับนักเรียน ได้โดย

• ให้ประสบการณ์นอกเหนือไปจากชั้นเรียน
• เสริมสร้างทักษะสำคัญสำหรับศตวรรษที่ 21 โดยเฉพาะอย่างยิ่งในส่วนของ การคิดเชิงวิพากษ์ การทำงานร่วมกับผู้อื่น และความสร้างสรรค์
• ให้นักเรียนได้มีโอกาสบูรณาการเทคโนโลยีเข้าสู่ชั้นเรียน และนำเอาเทคโนโลยีมาใช้เป็นเครื่องมือเพื่อบรรลุสู่เป้าหมาย แทนที่จะเรียนแล้วจบลงตรงนั้น
• ให้โอกาสเด็กได้ประยุกต์ใช้ทักษะที่ได้รับจากการเรียนการสอนในระบบ
• เพิ่มพูนความต้องการ ความสนใจ และจุดแข็งให้กับเด็กทุกคน และให้เด็กได้มีโอกาสทำงานด้วยจังหวะความเร็วของตน
• สร้างให้เด็กเกิด “สำนึกในเป้าหมาย (sense of purpose)” และเสริมสร้างการตระหนักในคุณค่าของตน (self-esteem)
• พัฒนาทักษะการอ่านเขียนและการสื่อสารให้แหลมคมยิ่งขึ้น โดยให้เด็กสามารถใช้สื่อต่างๆ เพื่อแบ่งปันกระบวนการและผลผลิตของตนต่อผู้อื่นอย่างเหมาะสม
• บูรณาการทักษะและความรู้ในเนื้อหารายวิชาต่างๆ เพื่อให้เด็กได้เห็นและสร้างการเชื่อมโยงภายในหลักสูตร

เกณฑ์การกำหนดหัวข้อโครงงาน

• มีสภาพความเป็นจริง เป็นรูปธรรม
• สอดคล้องกับหลักสูตร
• สอดคล้องกับระดับความรู้ความสามารถและวัยของผู้เรียน
• เป็นสิ่งที่ผู้เรียนสนใจ
• ตอบสนองต่อความกระหายใคร่รู้ของเด็ก

ข้อดีของการเรียนรู้การเรียนรู้ด้วยโครงงาน

• การออกแบบโครงงานที่ดีกระตุ้นให้เกิดการค้นคว้าอย่างกระตือรือร้นและใช้ทักษะการคิดขั้นสูง
• เป็นการยกระดับศักยภาพการรับรู้สิ่งใหม่ๆ ให้กับตัวนักเรียน
• ช่วยให้นักเรียนรู้จักการค้นคว้าและสร้างสรรค์ความรู้เชิงนวัตกรรมด้วยตนเอง
• พัฒนาการทำงานแบบร่วมมือ และการสื่อสาร
• ในกิจกรรมโครงงาน นักเรียนจะตั้งเป้าหมายการทำงานให้กับตัวเอง นับเป็นการฝึกตั้งเป้าหมายชีวิตควบคู่ไปกับการพัฒนาด้านอื่นๆ
• ช่วยพัฒนาความตระหนักในคุณค่าของตนเอง (self-esteem) ที่โดกปกติแล้ว ในการเรียนการสอนในระบบ เด็กมักประสบปัญหาเมื่อสอบได้ไม่ดีเท่าเพื่อน
• พัฒนาเจตคติต่อการเรียนรู้ที่ถูกต้อง
• หากผู้เรียนมีส่วนรับผิดชอบในโครงงาน ผลสัมฤทธิ์จะมีค่าเท่ากับหรือสูงกว่าการเรียนรู้แบบอื่น
• เด็กได้เห็นการเชื่อมโยงของความรู้ในวิชาต่างๆ
• ช่วยให้เกิดการทำงานแบบร่วมมือกับเพื่อนครูด้วยกัน
• เป็นการพัฒนาคุณภาพด้านวิชาชีพครู
• ครูได้ค้นพบรูปแบบของวิธีสอนที่เหมาะสมกับความหลากหลายของนักเรียน และสามารถนำไปประยุกต์ใช้กับงานสอนในระบบของตนได้ในหลายโอกาส

ความท้าทายของการเรียนรู้ด้วยโครงงาน

• การจัดการเรียนรู้ด้วยโครงงานเป็นการระดมทรัพยากรด้านต่างๆทั้ง ค่าใช้จ่าย เวลา แหล่งข้อมูลและแหล่งความรู้ ความคิด และความร่วมมือร่วมใจ สูงกว่าการจัดการเรียนรู้ในระบบมาก
• ต้องอาศัยการทำงานเป็นทีม และการร่วมมือกันกำหนดระยะเวลา วางแผน และดำเนินกิจกรรมระหว่างเพื่อนครูเพื่อบูรณาการข้ามสาระ
• การจัดกระบวนการเรียนรู้ต้องปรับเปลี่ยนอยู่ตลอดเวลา ไม่คงที่เหมือนการเรียนการสอนในระบบ
• ต้องอาศัยการบูรณาการเทคโนโลยีอย่างเหมาะสม
• ต้องอาศัยแนวทางในการประเมินตามสภาพจริง

การจัดการเรียนรู้ด้วยโครงงานเพื่อให้สอดคล้องและเป็นลำดับตามข้อกำหนดและมาตรฐานการเรียนรู้อย่างสมบูรณ์ เป็นงานที่ยากมากหรือเป็นไปไม่ได้เลย และยังไม่ปรากฏหลักฐานชัดเจนที่แสดงถึงว่าสถานศึกษาใดสามารถสัมฤทธิ์ผลการเรียนรู้ที่คาดหวังได้ โดยใช้กิจกรรมการเรียนรู้ด้วยโครงงานเท่านั้น อนึ่งในหลักสูตรของโรงเรียนอัตตาภิวัฒน์ การเรียนรู้ด้วยโครงงานนับเป็นองค์ประกอบสำคัญหนึ่งในการพัฒนานักเรียน (ใช้เวลา 80 คาบต่อปีการศึกษา ในเวลาเรียนทั้งหมดประมาณ 1500 คาบเรียนในหนึ่งปีการศึกษา)

บรรยากาศห้องเรียนเรียนรู้ด้วยโครงงาน

• คำถามที่ตั้งควรมีคำตอบที่ถูกต้องได้มากกว่าหนึ่งคำตอบ
• มีบรรยากาศที่จะยอมรับข้อผิดพลาดและการเปลี่ยนแปลง
• นักเรียนได้ตัดสินใจโดยมีกรอบแนวคิด
• นักเรียนได้ออกแบบวิธีการแก้ไขปัญหา
• นักเรียนมีโอกาสประเมินกิจกรรมและผลงาน
• มีกระบวนการการประเมินอย่างต่อเนื่อง
• มีผลผลิตสุดท้ายที่สามารถนำมาประเมินคูณภาพได้

ลักษณะกิจกรรม

โครงงานของปีที่ผ่านมา

2551: มหัศจรรย์ใต้ท้องทะเล (Miracle of the Sea)

2552: มหัศจรรย์พรรณพฤกษา (Miracle of Plants)

2553: มหัศจรรย์โลกใบเล็ก (It’s a Small Wonderful World)

2554: ชีวีปรีดา...ชีวาน่าชื่นชม (It’s a Beautiful Life)

2555: จักรวาล (Universe)

2556: สัตว์โลกผู้น่ารัก

เรียนรู้นอกห้องเรียน (Learn Beyond Classroom)

กิจกรรมเรียนรู้นอกห้องเรียน เป็นกิจกรรมสนับสนุนการจัดการเรียนรู้ของโรงเรียนฯ เพื่อให้นักเรียนได้มีโอกาสสัมผัสกับแหล่งเรียนรู้จริง และยังเป็นโอกาสที่ครูและนักเรียนได้ทำกิจกรรมร่วมกันนอกโรงเรียน โดยเฉพาะอย่างยิ่งการเดินทางเที่ยวปิดท้าย จะเป็นการพักแรมเป็นเวลา 1 คืน ในการเดินทางเพื่อเรียนรู้นอกห้องเรียนทุกครั้ง จะแบ่งนักเรียนออกเป็นกลุ่มเล็ก กลุ่มละ 10-15 คน ประกอบกับการเตรียมการล่วงหน้า ทำให้การทำกิจกรรมเรียนรู้นอกห้องเรียนเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ นักเรียนเกือบไม่ต้องเดินเรียงแถวหรือยืนรอนานซึ่งทำให้เสียบรรยากาศและโอกาสเรียนรู้  คุณครูแต่ละกลุ่มจะมีข้อมูลและมีความพร้อมในการดูแลนักเรียนเพื่อการเรียนรู้ดังกล่าว

การจัดการเรียนรู้นอกโรงเรียน ของโรงเรียนอัตตาภิวัฒน์จะดำเนินไปอย่างมีระบบและมี 3 ขั้นตอนคือ

นอกเหนือจากเหตุผลของการเตรียมการแล้ว โรงเรียนฯ ได้จัดแหล่งเรียนรู้ในแต่ละปี ให้สอดคล้องกับธีมของ “เรียนรู้คือความสุข” ทำให้กิจกรรมนี้มีความหมายต่อนักเรียนมากยิ่งขึ้น ตัวอย่างของแหล่งเรียนรู้ในช่วง 4 ปีที่ผ่านมาเป็นดังนี้

ปี 2551: มหัศจรรย์ใต้ท้องทะเล (Miracle of the Sea)

• Underwater World เมืองพัทยา
• เรือประมงเชิงพาณิชย์ (เรือแม่) ท่าฉลอม จังหวัดสมุทรสาคร
• โรงงานอาหารทะเลสำเร็จรูป พรานทะเล จังหวัดสมุทรสาคร
• ศูนย์ศึกษาการพัฒนาอ่าวคุ้งกระเบน       จังหวัดจันทบุรี

ปี 2552: มหัศจรรย์พรรณพฤกษา (Miracle of Plants)

• ท่องเที่ยวเชิงเกษตร จังหวัดนนทบุรี
• สวนผลไม้ปลอดสารพิษ
• สวนกล้วยไม้ส่งออก
• โรงปลูกผักกางมุ็งและผักไร้ดิน
• โรงงานน้ำผลไม้ Unif จังหวัดสมุทรสาคร
• อุทยานแห่งชาติปางสีดา จังหวัดสระแก้ว และศูนย์ศึกษาการพัฒนาเขาหินซ้อน จังหวัดฉะเชิงเทรา

ปี 2553: มหัศจรรย์โลกใบเล็ก (It’s a Small Wonderful World)

• ความรุ่งเรืองในอดีต จังหวัดพระนครศรีอยุธยา
  • วัดใหญ่ชัยมงคล
  • วัดไชยวัฒนาราม
  • วัดราชบูรณะ
  • วัดมหาธาตุ
  • วัดพระศรีสรรเพชญ์
• พิพิธภัณฑ์วิทยาศาสตร์ จังหวัดปทุมธานี
• เมืองจำลอง เมืองพัทยา
• สัมผัสโลกตะวันตก จังหวัดนครราชสีมา
• Dairyhome
• ไร่องุ่น PB Valley
• Palio
• Panther Creek
• ไร่ทองสมบูรณ์

ปี 2554: ชีวีปรีดา...ชีวาน่าชื่นชม (It’s a Beautiful Life)

• I Am Thai
• วัดพระแก้วฯ และพระบรมมหาราชวัง
• Museum Siam
• ทำข้าวกล่อง Bento
• My Beautiful Life จังหวัดราชบุรี
• อุทยานหุ่นขี้ผึ้งสยาม
• โรงงานเซรามิคเถ้าฮงไถ่
• Big C Supermarket
• ธารบ่อน้ำร้อนบ่อคลึง
• บ้านหอมเทียน
• The Scenery Resort & Farm
• ภูผาผึ้งรีสอร์ท

แหล่งเรียนรู้ชุมชนเป็นแหล่งความรู้ที่มีคุณค่าอีกลักษณะหนึ่งสำหรับกิจกรรม “เรียนรู้นอกห้องเรียน” โรงเรียนฯ ได้จัดกิจกรรมการเรียนรู้เพื่อให้นักเรียนได้สัมผัสและเรียนรู้ถึงการทำงานของแหล่งชุมชนต่างๆ หรือเรียนรู้เกี่ยวกับสถานท่ีสำคัญของจังหวัดสมุทรสาคร เช่น อนุสาวรีย์พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวซึ่งทรงมีพระกรุณามหาธิคุณจัดตั้งสุขาภิบาลหัวเมืองแห่งแรกของประเทศไทยที่ตำบลท่าฉลอมและถูกพัฒนาต่อมาเป็นเทศบาล ศาลเจ้าพันท้ายนรสิงห์  โรงพยาบาลบ้านแพ้วซึ่งเป็นองค์การมหาชนที่มีชื่อเสียงของประเทศ ศูนย์วิทยาศาสตร์ สมุทรสาคร สำนักงานไปรษณีย์ ศูนย์ 3 วัย ศูนย์เบญจรงค์ พื้นที่ศึกษาธรรมชาติป่าชายเลนอ่าวมหาชัย

อ่านเพื่อเรียนรู้ (Read to Learn)

อ่านเพื่ออะไร (Reasons to Read)

• การอ่านช่วยให้เราเป็นบุคคลที่น่าสนใจ (Reading helps you become an interesting person.)
• การอ่านช่วยให้เราเขียนได้ดี (Reading helps you learn how to write correctly.)
• การอ่านให้ความเพลิดเพลิน (Reading entertains you.)
• การอ่านสอนให้เราได้รู้จักสิ่งใหม่ๆ (Reading teaches you about things unfamiliar to you.)
• การอ่านพาเราไปดินแดนที่เราไม่เคยไป (Reading helps you to places you’ve never visited.)
• การอ่านพาเราไปสู่กาลเวลาที่เราไม่เคยได้ประสบ (Reading takes you to times you’ve never experienced.)
• การอ่านแนะนำให้เรารู้จักกับบุคคลที่เราไม่เคยเจอ (Reading introduces you to people you’ve never met.)
• การอ่านแนะนำให้เรารับความคิดใหม่ๆ (Reading introduces you to new ideas.)

ความเข้าใจเกี่ยวกับการอ่าน

เมื่อพูดถึงการเรียนการสอนเกี่ยวกับการอ่าน วิชาที่เราจะคิดถึงทันทีได้แก่ วิชาภาษาไทยและ/หรือวิชาภาษาอังกฤษ และโดยส่วนใหญ่แล้ว เรามักจะคิดว่าก็มีอยู่เพียงสองวิชานี้เท่านั้น ที่เกี่ยวข้องกับการอ่าน แท้ที่จริงแล้วการเรียนการสอนในวิชาทางภาษาส่วนใหญ่ เป็นการพัฒนาความสามารถให้อ่านได้ ให้เข้าใจในหลักภาษา (Learn to Read) เพื่อนำเอาความสามารถเหล่านี้มาประยุกต์ใช้ให้เกิดประโยชน์เพื่ออ่านได้เป็น สามารถคิดวิเคราะห์เนื้อความที่อ่าน ในแง่มุมต่างๆ ในการพอกพูนความรู้ความเข้าใจได้ (Read to Learn)

กิจกรรม “อ่านเพื่อเรียนรู้ (Read to Learn)

การจัดการเรียนรู้ “อ่านเพื่อเรียนรู้ (Read to Learn)” นี้ เป็นกิจกรรมหนึ่งที่โรงเรียนฯ ได้ริเริ่มและกำลังดำเนินการอยู่ในวิชาภาษาไทย โดยโรงเรียนฯ ได้เรียบเรียงตำราเรียน “เพลินภาษา” เพื่อนำมาใช้ในการเรียนการสอนดังกล่าว ทั้งนี้โรงเรียนฯจะได้ขยายกิจกรรมดังกล่าวให้ครอบคลุมกลุ่มสาระรายวิชาหลักและจัดทำกิจกรรมการเรียนรู้ให้กว้างขวางขึ้นทั้งในส่วนของเอกสาร ตำราและบทความที่ใช้ รวมถึงคณะครู เพื่อให้นักเรียนได้เห็นถึงประโยชน์ เป้าหมายและการประยุกต์ใช้ ของการอ่านได้อย่างเป็นรูปธรรม โดยจัดดำเนินการในรูปกิจกรรมหนึ่งใน “เรียนรู้คือความสุข”

ทักษะการ “อ่านเพื่อเรียนรู้”

“อ่านเพื่อเรียนรู้” เป็นกิจกรรมที่มีเป้าหมายเพื่อพัฒนาทักษะการอ่านของนักเรียนใน 8 ด้านได้แก่

• ความคิดหลักและรายละเอียด
• ลำดับเหตุการณ์
• เปรียบเทียบความคล้ายและความแตกต่าง
• สรุปย่อ
• สรุปความ
• มูลเหตุและผลลัพธ์
• ปัญหาและคำตอบ และ
• ข้อเท็จจริงกับความคิดเห็น

การดำเนินกิจกรรม “อ่านเพื่อเรียนรู้”

คณะครูจากกลู่มสาระวิชาแกนเป็นผู้ร่วมรับผิดชอบในกิจกรรมดังกล่าวนี้ โดยที่ในปัจจุบันโรงเรียนฯ ได้คัดสรรและจัดหาหนังสือที่เหมาะสมในการนำมาใช้ได้แล้วเป็นจำนวนกว่า 200 เล่ม การจัดกิจกรรมการอ่านที่มีความหมายจะเริ่มต้นจากการจัดหมวดหมู่รายการหนังสือที่จะนำมาใช้ แนวทางหลักในการจัดหมวดหมู่หนังสืออาจทำได้ดังนี้

จัดตามประเภท

• จินตนาการ
• เรื่องเล่าเค้าโครงความจริง
• เรื่องลี้ลับ
• เรื่องเล่าเชิงประวัติศาสตร์
• ชีวประวัติ
• วรรณกรรมเด็ก
• นิยายวิทยาศาสตร์
• ฯลฯ

จัดตามสาขา

• วรรณกรรม
• สังคมและวัฒนธรรม
• วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
• ศิลปะ

ฯลฯ

จัดตาม Theme

• บุคคลสำคัญ
• สถานที่สำคัญ
• ประเทศที่น่าสนใจ
• เทคโนโลยี
• จินตนาการ
• จักรวาลและอวกาศ

ฯลฯ

คณะทำงานได้ร่วมประชุมระดมความคิดในการจัดทำกิจกรรมการอ่านและเขียนที่หลายหลาก และให้นักเรียนได้มีโอกาศผลิตผลงานเฉพาะของตนเอง ตลอดจนถึงการจัดกิจกรรมเกมต่างๆ เพื่อสร้างเป้าหมายการอ่านของนักเรียนให้เด่นชัด และให้นักเรียนเห็นถึงคุณค่าของการอ่าน